بازار؛ گروه آب و انرژی: هاشم اورعی کارشناس انرژی در گفتگو با بازار به مرور وضعیت انرژی کشور در سال گذشته پرداخت و گفت: مهم ترین مساله و چالش کشور در حوزه انرژی در سال گذشته ظاهر و نمایان شدن بحران های موجود در این حوزه و مطرح شدن آن در سطح جامعه بود. این بحران مساله ای نبود که بتوان آن را به انتخابات ریاست جمهوری در ایران یا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ربط داد. این همان بحرانی است که کارشناسان از مدت ها قبل نسبت به آن هشدار داده و آن را پیش بینی کرده بودند اما متاسفانه دولت های مختلف هیچ توجهی به این هشدارها نکردند.
پایان پنهان کاری وزارت نفت و نیرو
او ادامه داد: در سال گذشته برای اولین بار دولت و به صورت خاص تر وزارت نیرو و نفت نتوانست دیگر به ادامه پنهان کاری های خود ادامه دهد و بحران موجود در حوزه انرژی به خصوص حوزه برق را از جامعه پنهان کند.
این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه در سنوات گذشته تمام بار خاموشی ها به دوش صنعت کشور می افتاد و جامعه از این بحران خبر دار نمی شد و به طبع آن خبری از فشارهای اجتماعی هم نبود، افزود: اما متاسفانه در زمستان سال گذشته خاموشی و قطعی برق پایش به خانه های مردم هم باز شد این در حالی است که ما پیش از این در تابستان یعنی اوج و پیک مصرف برق تنها دچار خاموشی در بخش خانگی می شدیم.
در حال حاضر مقدار مصرف بیش از مقدار عرضه بوده و برخلاف ادعای مسولین نمی توان اسم این وضعیت را ناترازی انرژی گذاشت. مشکلی که ما در حوزه انرژی با آن مواجه هستیم بحران انرژی بوده و رفته رفته این مساله به ابر بحران تبدیل خواهد شد
اورعی با بیان اینکه برای اولین بار آتش زیر خاکستر دوباره روشن شد و حالا همه مردم کشور می دانند که بحران انرژی در کشور ما تا چه اندازه جدی است، ادامه داد: در حال حاضر مقدار مصرف بیش از مقدار عرضه بوده و برخلاف ادعای مسولین نمی توان اسم این وضعیت را ناترازی انرژی گذاشت. مشکلی که ما در حوزه انرژی با آن مواجه هستیم بحران انرژی بوده و رفته رفته این مساله به ابر بحران تبدیل خواهد شد.
ناتوانی در تامین یک سوم نیاز برق و گاز کشور
رییس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: همانطور که پیش بینی می شد افزایش تقاضای ما بیشتر از افزایش تولید در تمامی حامل های انرژی بوده و این کسری در تمامی حوزه ها بیشتر شده است. به طوری که در بخش برق حدود ۱۸ هزار مگاوات تقاضای برق در تابستان سال گذشته تامین نشد. به عبارت دیگر یک سوم نیاز کشور را نمی توانیم تامین کنیم. در حوزه گاز به کسری حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعبی مواجه بودیم در شرایطی که کل تولید ما حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب است. به عبارت دیگر در شرایط خاص و برودت هوا بیش از یک سوم کل تولید گاز کسری داریم. در بخش گازوییل و بنزین هم شرایط خوبی نداشتیم و به واردات رو آوردیم.
احتمال می رود در امسال بین ۲۲ تا ۲۴ هزار مگاوات کسری برق داشته باشیم. همچنین کسری در حوزه گاز هم تا سال ۱۴۰۶ به حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب می رسد. در گازوییل و بنزین هم پیش بینی می شود که تقاضا چیزی حدود ۱۰ درصد افزایش یابد این در حالی است که خبری از رشد تولید نیست
او درباره مشکلات و بحران های احتمالی در سال جاری نیز گفت: احتمال می رود که امسال بین ۲۲ تا ۲۴ هزار مگاوات کسری برق داشته باشیم. همچنین پیش بینی های موجود نیز حاکی از این است که کسری در حوزه گاز هم تا سال ۱۴۰۶ به حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب می رسد. در گازوییل و بنزین هم پیش بینی می شود که تقاضا چیزی حدود ۱۰ درصد افزایش یابد این در حالی است که خبری از رشد تولید نیست.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه بزرگترین مشکل ما در حوزه انرژی مربوط به بخش گاز است، درباره دلیل ادعای خود گفت: چراکه سرمایه گذاری در این حوزه بسیار سنگین تر بوده و به منابع مالی زیادی نیاز دارد. جدای از این، صنعت گاز ما به فناوری و زمان بالایی نیاز دارد.
او در ادامه سخنان خود با اشاره به شدت بالای مصرف انرژی در کشور، اظهار داشت: متاسفانه ما در کنترل تقاضا در کشور موفق نبودیم.
اورعی امضای قرارداد پروژه فشار افزایی با چهار شرکت ایرانی به ارزش ۱۷ میلیارد دلار را در هفته های پایانی سال گذشته را مورد توجه قرار داد و گفت: این همان مراسمی است که در دولت سیزدهم هم یک بار شاهد آن بودیم. نگرانی من این است که چند سال دیگر این تئاتر غم انگیز دوباره تکرار شده و آن زمان درست همین جایی که امروز ایستادیم قرار گرفته باشیم.
او افزود: حتی اگر فرض کنیم که این قرارداد واقعی باشد سوال من این است که این ۱۷ میلیارد دلار قرار است چه منابعی تامین شود. آن هم در شرایطی که دولت خود دچار کسری شدید بودجه ای بوده و به شدت نگران فروش نفت است. از طرفی نظام بانکی هم توان سرمایه گذاری در چنین بازه عددی بزرگی را ندارد. ای کاش در چنین شرایطی کشور ما نیز قادر بود که از روش های معمولی در اقتصاد جهانی یعنی بهره بردن از تسهیلات و سرمایه های خارجی است، استفاده کند. افسوس که به دلیل شرایط تحریمی چنین امکانی در کشور ما وجود ندارد.
این کارشناس انرژی بر این باور است که این چهار شرکت ایرانی به هیچ وجه توان تامین چنین سرمایه ای را نداشته و نخواهند داشت. ضمن اینکه در بخش هایی در پروژه فشار افزایی به سکوهای شناور و کمپرسورهایی که نیاز دارد که تکنولوژی تولید آن در اختیار ۴ شرکت همچون زیمنس و GE آمریکا است. این شرکت هیچ گاه حاضر نمی شوند که این تکنولوژی را در اختیار ما قرار دهند. به عبارت دیگر با فرض تامین سرمایه هم امکان اجرای این پروزه به لحاظ فنی و مدیریتی در بخش هایی امکان پذیر نخواهد بود.
حتی اگر مشکلات مالی، فنی و مدیریتی را برای پروژه فشار افزایی حل و فصل کنیم ما با چالش زمان مواجه هستیم. چرا که بر اساس برآوردها اجرای پروژه فشار افزایی چیزی بین ۳ تا ۵ سال زمان نیاز دارد حال آنکه کسری گاز هر سال در حال بزرگ و بزرگ تر شدن است. با این اوصاف می توان ادعا کرد که با توجه به شدت مصرف انرژی که کشور وجود دارد قبل از اجرای پروژه فشار افزایی با ۷۰۰ میلیون مترمکعب کسری در روز مواجه خواهیم شد
او ادامه داد: حتی اگر مشکلات مالی، فنی و مدیریتی را برای پروژه فشار افزایی حل و فصل کنیم ما با چالش زمان مواجه هستیم. چرا که بر اساس برآوردها اجرای پروژه فشار افزایی چیزی بین ۳ تا ۵ سال زمان نیاز دارد حال آنکه کسری گاز هر سال در حال بزرگ و بزرگ تر شدن است. با این اوصاف می توان ادعا کرد که با توجه به شدت مصرف انرژی که کشور وجود دارد قبل از اجرای پروژه فشار افزایی با ۷۰۰ میلیون مترمکعب کسری در روز مواجه خواهیم شد.
اورعی بر این باور است که در گازوییل و بنزین وضعیت کسری ها بیشتر خواهد شد. بر اساس آمار اعلامی حداقل حدود ۴ میلیارد دلار در سال گذشته برای واردات بنزین اختصاص داده شد. در بودجه امسال هم حدود ۶ میلیارد دلار برای واردات بنزین بودجه در نظر گرفته شده که به نظر من با توجه به شدت مصرف انرژی رقم واردات خیلی بیشتر از این مقدار خواهد بود؛ آن هم درست در شرایطی که تامین منابع ارزی کشور با چالش مواجه شده است.
مادامی که قیمت تمام‌شده هر کیلوات ساعت انرژی الکتریکی ۲۰۰هزار ریال و متوسط قیمت فروش ۴هزار ریال باشد ورشکستگی صنعت برق کشور هر روز عمیق‌تر شده است و شاهد بحران فزاینده خواهیم بود
این کارشناس حوزه انرژی افزود: راهکار این است که هر چه سریع‌تر با برنامه‌ریزی صحیح سازوکار سپردن کار به بخش خصوصی به‌طور واقعی فراهم شود. در برق می‌توان کشور را از نظر جغرافیایی به چند قسمت تفکیک کرد و با تشکیل کنسرسیوم‌هایی متشکل از شرکت‌های فعال در صنعت برق اداره امور را به آنها سپرد. دولت نیز مثل همه دنیا در قالب تدوین سیاست‌های کلان و نظارت ایفای نقش کند. در این صورت با ایجاد رقابت قیمت تمام‌شده برق کاهش یافته و با حرکت به سمت واقعی شدن قیمت‌ها بهینه‌سازی مصرف معنی پیدا خواهد کرد. مادامی که قیمت تمام‌شده هر کیلوات ساعت انرژی الکتریکی ۲۰۰هزار ریال و متوسط قیمت فروش ۴هزار ریال باشد ورشکستگی صنعت برق کشور هر روز عمیق‌تر شده است و شاهد بحران فزاینده خواهیم بود.
بحران انرژی حاصل دو دهه بی‌تدبیری و ناکارآمدی مدیریتی است
او با بیان اینکه شرایط بحرانی کشور در حوزه انرژی حامل دو دهه بی‌تدبیری و ناکارآمدی مدیریتی است و عقل حکم می‌کند که با شهامت تمام نسبت به بازنگری و اعمال تغییرات اساسی در مدل انرژی کشور همت گماشته شود، افزود: کاش سیاستگذاران یک‌بار برای همیشه واقعیت‌ها را ببینند، درک کنند و اجازه ندهند که مدیران یکی پس از دیگری به دادن وعده‌های توخالی بسنده کرده و مشکل را به شکل حادتر به دولت بعد تحویل دهند.
اورعی بر این باور است که چنانچه دولت به کنار گذاشتن جایگاه خود به عنوان ارباب همت گمارد، می‌توان ناترازی انرژی را از تهدید به فرصت تبدیل کرده و با استفاده از فناوری روز جهان و تکیه بر تجارب ارزنده موجود در کشور بخش خصوصی ظرف چند سال ضمن رفع بحران ناترازی، در پویایی اقتصاد ملی نقش‌آفرینی کند و دولت هم در جایگاه خود نشسته و سهمش را از درآمد حاصله در قالب مالیات اخذ کند.
